Nếu ngồi trong một khóa học về sơ đồ tư duy và cách ghi nhớ siêu tốc của tôi ngày xưa, bạn sẽ thấy tôi hỏi, “Hãy giơ tay nếu bạn biết tới Sơ đồ tư duy?”
Khi thấy 100% giơ tay. Tôi hỏi tiếp, Ai dùng và thấy ghi nhớ tốt hơn?” Khoảng 20% giơ tay. Để cho chắc, tôi hỏi thử, “Ai dùng và kết quả vẫn thế, thậm chí tệ hơn?”
Lần này… 80% giơ tay. Tôi không ngạc nhiên vì… ngày xưa tôi cũng thế, tôi đã hiểu sai về sơ đồ tư duy, áp dụng một cách máy móc. Tôi đã không chỉ tốn hàng tiếng vẽ vời, mà kết quả nhận được còn tệ hơn lúc chưa biết tới sơ đồ tư duy.
Hãy nhớ: Áp dụng máy móc, kết quả… ngồi khóc ^^!
Một thứ gì đó mà ai bảo là cũng tốt, thì chưa chắc nó đã tốt với bạn, nếu bạn không hiểu nguyên lý đằng sau để có thể áp dụng linh hoạt. Blog này không chỉ giúp bạn hiểu rõ bản chất sơ đồ tư duy, hóa giải các sai lầm ít biết, mà còn giúp bạn nâng cấp sức mạnh sơ đồ tư duy lên gấp đôi.
Lúc mới lên đại học tôi đã bị sốc bởi một nút giáo trình nặng như cục gạch. Tôi được thầy cô bạn bè giới thiệu cho một “cái phao” là Sơ đồ tư duy. Tôi như “phát cuồng” với nó, tôi lùng sục tất cả các sách về sơ đồ tư duy, và áp dụng cho mọi thứ, từ bài vở, đặt mục tiêu, cho tới cả.. kế hoạch cưa cẩm ai đó.
Sau một thời gian…
1 – Tôi cảm thấy vẽ Sơ đồ tư duy tốn gấp đôi thời gian so với cách cũ. 2 – Nhiều lúc vẽ xong cái Sơ đồ tư duy thật là đẹp, nhưng chỉ nhớ… mỗi hình trung tâm. 3 – Khi so sánh với những Sơ đồ tư duy đẹp của người khác, tôi thấy hoa tay của mình… chưa nở.
Và thế là tôi bỏ bẵng sơ đồ tư duy một thời gian. Cho tới một ngày đẹp trời, tôi đọc được cuốn sách Tôi Tài Giỏi Bạn Cũng Thế. Với cách viết đơn giản mà sinh động, Adam Khoo không chỉ tạo cảm hứng, mà còn giúp tôi hiểu hơn các nguyên lý trí nhớ. Nhờ đó, tôi tự tạo ra một loại sơ đồ tư duy cho riêng mình để vượt qua môn Triết Học với điểm số như mơ (so với bạn bè) là 8.5/10!
Ngay khi ra đời, Sơ đồ tư duy đã được PR một cách mạnh mẽ nhờ cha đẻ Tony Buzan, và đã trở thành một hiện tượng. Song hầu hết mọi người dùng nó một cách gượng ép, dẫn tới không hiệu quả. Suy cho cùng, bản chất của Sơ đồ tư duy là một cách sắp xếp lại thông tin, thay vì ghi chép theo từng dòng, thì bây giờ bạn viết từ… giữa tờ giấy ra!
Ban đầu dùng Sơ đồ tư duy, nếu bạn cảm thấy ghi nhớ tốt hơn thì thực ra là do:
1 – Do phương pháp mới, nên cảm giác hào hứng kích thích não bộ, góp phần tăng khả năng ghi nhớ. 2 – Khi vẽ bạn sử dụng màu sắc, kích thích thị giác và não bộ, làm tăng mạnh khả năng ghi nhớ. 3 – Sắp xếp hết thông tin lên một tờ giấy sẽ giúp bộ não có cái nhìn toàn cảnh, nên dễ nhớ hơn.
Tuy vậy, khi số lượng bài trở nên nhiều hơn, khi bạn phải vẽ nhiều sơ đồ tư duy hơn, yếu tố số 1 sẽ không còn hữu hiệu như trước nữa. Song yếu tố số 2 và 3 vẫn có thể bền vững, nếu bạn biết các bước vẽ hiệu quả.
HÒM KHO BÁU
Clip hướng dẫn chi tiết bước vẽ sơ đồ tư duy hiệu quả từ Adam Khoo, Vietsub by Fususu
Nếu xem Clip trên, bạn sẽ nắm được cơ bản các bước vẽ Sơ đồ tư duy. Vậy còn 2 sai lầm làm giảm hiệu quả của Sơ đồ tư duy, cũng như 3 giải pháp để nhân đôi sức mạnh của nó là gì? Hãy tiếp tục khám phá.
Trông nó khá sặc sỡ, nhưng thực ra chỉ có 4 màu chủ đạo: Đỏ, Tím, Xanh lá, Xanh biển. Và bạn nên dùng bút nước thì tốt hơn là bút chì màu, và nét nhỏ hơn bút dạ nên dễ vẽ.
Với bài trên, sẽ càng rối hơn nếu bạn vẽ một sơ đồ tư duy với hình trung tâm là con cọp, và các nhánh tỏa ra xung quanh. Thật ra, bạn chỉ cần vẽ một sơ đồ đơn giản như bên dưới, là có thể hiểu và nhớ được toàn bộ. Thậm chí còn biết thêm là con cọp nào bị cắn hai lần ^^!
Đáp án là 9 con cọp. 5 con trong bài và 4 con ở background ^^!
Dạng sơ đồ đó Fususu gọi là sơ đồ quan hệ, biểu diễn mối quan hệ giữa các từ khóa. Và sai lầm thứ hai là mọi người thường áp dụng một dạng sơ đồ duy nhất với hình trung tâm ở chính giữa cho bất cứ đoạn văn bản nào. Nhưng sự thật là nếu dùng sai dạng sơ đồ, sẽ chỉ làm cho thông tin trở nên rối bời.
Vậy là bạn đã hiểu bản chất, cũng như biết được hai sai lầm phổ biến đang khiến nhiều người áp dụng sơ đồ tư duy không hiệu quả. Vậy giải pháp để khắc phục và nâng cao hiệu quả vẽ sơ đồ tư duy là gì?
Lọc từ khóa là bước quan trọng, nhưng lại hay bị bỏ qua nhất khi vẽ sơ đồ tư duy. Lợi ích đầu tiên, nó sẽ giúp bạn hiểu bài hơn, từ đó xác định được dạng sơ đồ cần vẽ, cũng như các bố trí và phân vùng hợp lý.
Làm sao để lọc từ khóa trong sơ đồ tư duy?
Tôi thường coi đoạn văn bản là một bộ phim ngắn, và bắt đầu đi tìm các nhân vật chính, nhân vật phụ và khoanh tròn chúng lại. Khi xác định được chúng và hiểu sự kết nối giữa chúng, tôi mới bắt đầu vẽ. Ngoài ra còn có một cách khá đơn giản nữa để xác định từ khóa là bỏ đi các từ thừa, bạn có thể tham khảo ví dụ cụ thể về việc lọc khóa trong bài viết “Làm phao câu nghệ thuật”
Một lần nữa, bạn có ghi nhớ tốt hay không phụ thuộc rất nhiều vào các hình ảnh trên sơ đồ tư duy. Nếu như bạn muốn nhớ tất cả nội dung trên sơ đồ tư duy, thì có một nguyên tắc cực kỳ quan trọng là: 1 từ – 1 hình. Tức là mỗi một từ phải có một hình ảnh đi kèm (hoặc thay thế bằng ký hiệu).
Khi thực hiện thí nghiệm “bí mật hình gợi nhớ” online và theo dõi kết quả, tôi thấy cũng tương tự như offline. Hầu hết mọi người đều nhớ được các từ như tư cách, tính cách, mối tình, v.v… bởi vì tôi đã sử dụng những hình ảnh gợi nhớ. Bản chất là nâng cấp game “đuổi hình bắt chữ” lên một tầm mới.
Để tạo ra hình gợi nhớ, bạn hãy chọn bất cứ một chữ nào dễ liên tưởng trong từ đó. Rồi vẽ ký hiệu cho nó, và giữ nguyên từ còn lại. Ví dụ “xích đạo”, hãy vẽ sợi xích và để nguyên chữ đạo. Hoặc nếu bạn tự tin, thì có thể chế biến luôn cả hai chữ. Ví dụ “thảo nguyên”, tôi vẽ một đám cỏ (thảo) và ký hiệu 100% (nguyên chất).
Với cách làm đó, bạn có thể nhớ được chính xác từng vị trí của từng từ trên sơ đồ. Còn với những con số như ngày tháng lịch sử, bạn có thể tham khảo cách nhớ số trong bài “Chinh phục đỉnh pi” hoặc cuốn sách Numagician, nơi tôi dành 5 năm để biến hóa những con số thành hình ảnh thú vị.
Với cách học truyền thống, thì để ôn lại bạn cứ đọc đi đọc lại nhiều lần. Nhưng với sơ đồ tư duy, thì cách ôn lại hiệu quả nhất không phải là bạn đọc đi đọc lại sơ đồ đó, mà là vẽ đi vẽ lại nó nhiều lần. Chính vì thế, tôi mới khuyên bạn không nên vẽ quá đẹp, mà hãy luyện tập tạo ra những ký hiệu gợi nhớ như trên, để khi vẽ lại bạn sẽ vẽ rất nhanh!
Ngoài ra, nhiều bạn cũng gặp một tình trạng là vẽ sơ đồ tư duy hay bị lệch chứ không cân đối. Chẳng có gì là hoàn hảo trong lần đầu tiên, nên cách khắc phục hiệu quả nhất của những sơ đồ vẽ lệch này là bạn… vẽ lại một lần nữa. Cách này vừa giúp sơ đồ cân đối hơn, vừa giúp bạn thuộc luôn (thường vẽ khoảng 3 lần là thuộc).
Mi lần vẽ lại, bạn cũng nên vẽ trên một tờ giấy nhỏ hơn. Điều này không những giúp giảm thời gian vẽ, mà còn kích thích bộ não phải sáng tạo hơn khi: bỏ bớt những từ khóa không cần thiết; tạo ra những hình gợi nhớ đơn giản và gọn gàng hơn. Nhờ đó mà hiệu quả sẽ lại được nâng cao hơn nữa.
Tóm lại khi bạn áp dụng sơ đồ tư duy vào việc học, bạn chớ bắt tay vào vẽ ngay, hãy thực hiện các bước theo đúng nguyên lý trí nhớ. Tìm từ khóa, xác định dạng sơ đồ và khi vẽ hãy sử dụng các hình gợi nhớ. Và sơ đồ bạn tạo ra không nhất thiết phải giống sơ đồ tư duy với hình trung tâm ở giữa, nhưng nó sẽ giúp bạn ghi nhớ tốt hơn!
Bonus: Một vài phần mềm vẽ sơ đồ tư duy trên máy tính miễn phí và hiệu quả
Với bạn nào thích các phần mềm sơ đồ tư duy dùng trên máy tính, bạn có thể tham khảo bên dưới. Dùng phần mềm có thể hạn chế khả năng ghi nhớ bài, nhưng nếu bạn ứng dụng trong công việc, phát triển ý tưởng, xây dựng mục tiêu, quản lý dự án… thì vô cùng tiện dụng.